Stress tijdens de zwangerschap

Dat je beter niet kunt roken of drinken tijdens je zwangerschap, weet eigenlijk iedereen wel. Minder bekend is de invloed van stress op jezelf en op je ongeboren kindje. Toch is stress ook een van de dingen waaraan je je ongeboren kindje toch het liefst zo min mogelijk bloot stelt. Wat is stress eigenlijk precies? Hoe ontstaat het? En nog belangrijker: hoe ga je er mee om?

Wat is stress? (Fonds psychische gezondheid, 2017)
Er zijn 2 verschillende vormen van stress: gezonde stress en ongezonde stress.

Gezonde stress
Gezonde stress houdt in dat je gespannen bent voor wat komen gaat of wat er speelt. Hierdoor start je lichaam de vechten/vluchtenreactie. Je bloeddruk gaat omhoog samen met je hartslag. De belangrijke onderdelen van je lichaam die je nodig hebt bij deze vechten/vluchtenreactie worden voorzien van extra zuurstof: je hersenen, spieren en je hart. Er komt een hormoon vrij: adrenaline, dit zorgt voor allerlei acties in je lichaam, waaronder bijvoorbeeld extra brandstof voor je spieren.
Lichaamsdelen die je niet of minder nodig hebt, krijgen minder bloedtoevoer: je gezicht, je handen.. Deze gaan koud aanvoelen en worden bleek. Je ademhaling wordt sneller en je spijsvertering laat zich even voor wat het is. Je bent klaar voor wat komen gaat. Je bent er extra met je aandacht bij en kunt je beter concentreren. Wanneer de spannende gebeurtenis weer voorbij is, komt je lichaam terug tot rust (hartslag, bloeddruk, ademhaling omlaag) en verdwijnt de stress.

Ongezonde stress
Wanneer je heel vaak stress hebt of wanneer de stress erg lang aanhoudt, krijg je lichaam geen tijd om tot rust te komen en zich weer terug te herstellen. Dit noemen we ongezonde stress.

Oorzaken van stress tijdens je zwangerschap
Tijdens je zwangerschap kunnen er veel verschillende oorzaken zijn van stress. Een paar voorbeelden van veel voorkomende oorzaken vind je hieronder.

Angst rondom de bevalling
Iedereen heeft wel wat gezonde spanning voor de bevalling, maar deze gezonde spanning kan al snel overslaan in ongezonde stress en angst. Angsten over hoeveel pijn het gaat doen, hoe de bevalling gaat verlopen, wanneer het gaat beginnen of hoe lang de bevalling gaat duren. Je kunt je voorbereiden op de bevalling (je inlezen, cursussen volgen etc.), maar hoe het precies gaat verlopen, kan niemand je vertellen. Dit kan voor veel (ongezonde) stress zorgen.

Angst rondom het ouderschap
Van partners ga je straks ineens over naar ouders. Ook dit kan (ongezonde) stress opleveren. Ga ik dit kunnen? Ga ik mijn kindje goed op kunnen voeden? Kan ik straks alles combineren?

Gezondheid van het kindje
Tijdens je zwangerschap kun je allerlei testen ondergaan om te zien of je kindje (zo ver zichtbaar) gezond is, maar juist deze testen zorgen soms voor enorme onzekerheid en stress. Er wordt bijvoorbeeld een variatie op het normale gezien op een echo, waarna er vervolgonderzoek wordt geadviseerd. Dit kan niet gelijk, dus moet je enkele dagen wachten. Een periode van langdurige stress. Ook als je geen van deze testen doet kan de gezondheid van je kindje spanning met zich meebrengen.

Combineren zwangerschap en werken
Wanneer je zwangerschap verder vordert, kan het lichamelijk een enorme belasting worden. Als je dan ook nog moet werken, kan dit enorme druk opleveren. Je lichaam geeft misschien wel aan dat je een stapje terug moet, maar hoe ga je dit verantwoorden aan je baas? Gaat hij hier mee akkoord? Of heeft hij straks misschien wel iemand anders gevonden die het wel allemaal tegelijk aankan? Het combineren van een (pittige) zwangerschap en werk kan veel psychische druk opleveren.

Negatieve gebeurtenissen
En natuurlijk kunnen er tijdens je zwangerschap ook gebeurtenissen optreden die compleet los staan van de zwangerschap. Er kan bijvoorbeeld iemand ziek worden of misschien zelf overlijden. Stress die wel optreedt tijdens je zwangerschap, maar die niets met je zwangerschap te maken heeft.

Wat doet stress met je lichaam? (Fonds psychische gezondheid, 2017)
Gezonde stress is heel normaal. Dit hoort er bij en iedereen loopt dat wel eens tegenaan. Echter als de stress te lang duurt en je lichaam hier dus niet van kan herstellen, ga je dit merken.

Lichamelijk:
– Continue moe zijn, maar tegelijkertijd slecht slapen
– Pijn: buikpijn, rugpijn, spierpijn, hoofdpijn
– Last van je darmen
– Een lage weerstand en hierdoor erg vatbaar voor ziekteverwekkers
– Hartkloppingen en een hoge bloeddruk
– Trillen, zweten

Geestelijk:
– Prikkelbaar zijn, een kort lontje hebben
– Veel piekeren, onzekerheid
– Huilbuien
– Opgejaagd gevoel, geen rust
– Veel angst
– Moeilijk kunnen beslissen
– Vergeetachtig zijn
– Gevoelens van schuld

Gedragingen:
– Ander eetpatroon: meer of juist minder eten
– Meer roken
– Minder sociaal contact

Effecten van stress op je ongeboren kindje
Stress tijdens je zwangerschap kan veel problemen veroorzaken, die je liever wilt voorkomen.

– Stress is een risicofactor voor vroeggeboorte. (Lilliecreutz, Larén, Sydsjö & Josefsson, 2016)
Uit recent onderzoek is gebleken dat de kans op vroeggeboorte stijgt als je stress ondergaat tijdens je zwangerschap.
– Stress kan zorgen voor een laag geboortegewicht of groeivertraging. (Rondó et al, 2002)
Stress zorgt er voor dat er bepaalde stoffen vrijkomen (catecholamines; bijv. adrenaline). Deze zorgen er voor dat er minder bloed naar de placenta toe gaat, waardoor er minder zuurstof en minder voedingsstoffen bij het kindje terecht komen. Dit kan resulteren in een laag geboortegewicht of groeivertraging. Dit zorgt ervoor dat je kindje zwakker ter wereld komt, met alle risico’s daarvan.
– Stress zorgt mogelijk voor een lager IQ. (Laplante et al, 2004)
Hoge stresslevels, vooral in het cruciale begin van de zwangerschap, zou mogelijk effect kunnen hebben op de hersenontwikkeling van je kindje. Dit zou kunnen zorgen voor een lager IQ, maar ook bijvoorbeeld voor minder taalvaardigheid.
– Stress kan er tevens voor zorgen dat je kindje veel huilt na de bevalling, een zogenaamde ‘huilbaby’. (AMC, 2006).
Uit de Amsterdam Born Children and their Development studie blijkt dat vrouwen die stress ervaren tijdens de zwangerschap, meer kans hebben op het krijgen van een huilbaby, een kindje dat overmatig huilt. Hoe meer stress, hoe meer kans.
– Stress geeft tevens een hoger risico op andere problemen.
Stress zou er voor kunnen zorgen dat het kindje zich langzamer ontwikkelt en problemen heeft met leren en concentreren. Tevens zou het kunnen zorgen voor angstproblemen, depressieve gevoelens en mogelijk ook autisme. (Science daily, 2008)

Tips om stress te voorkomen/beperken
Het klinkt makkelijk: probeer stress te voorkomen, maar zo makkelijk is het natuurlijk niet. Mogelijk kunnen deze tips je helpen.

1. Zwangerschap is geen ziekte, maar je kunt ook niet altijd alles meer wat je voorheen zonder problemen kon doen. Het is dus niet gek als je hulp nodig hebt, het is vaak wel een drempel die je over moet. Draag, indien mogelijk, taken over. Zowel in je werk als in je huishouden.

2. Ook op je werk lukt niet altijd alles meer. Zwaar psychisch of lichamelijk werk kan zorgen dat je harde buiken krijgt of veel stress ervaart. Ga in overleg met je werkgever. Je werkgever is er ook bij gebaat dat het werk goed afgerond wordt, dus is het prettig als jullie samen kunnen kijken wat er het beste bij je situatie past. Misschien kun je meer vanuit huis werken (minder reistijd) of kun je wat minder belangrijke taken overdragen.

3. Hoe moeilijk dat ook is: Durf nee te zeggen! Je bent niet meer enkel verantwoordelijk voor jezelf, maar ook voor je ongeboren kindje. Jullie zijn er beide niet bij gebaat als je je grenzen over gaat.

4. Zoek afleiding in leuke dingen. Hoewel je sommige taken misschien niet meer kunt, wil dit niet zeggen dat je jezelf alles moet ontzetten. Ga er op uit met vriendinnen, verzet je gedachten door leuke dingen te doen.

5. Wanneer je merkt dat je veel piekert, kan het helpen om ontspanningsoefeningen te doen of bijvoorbeeld mee te doen aan zwangerschapsyoga. Ook bewegingen kan helpen je stress te verminderen.

6. Neem voldoende rust. Jammer dan dat het huishouden vandaag niet helemaal aan kant is, maar het is wel zo prettig als je lekker in je vel blijft zitten. Zorg dus dat je voldoende tot rust komt. Vermoeidheid is een duidelijk teken van je lichaam om even tijd voor je zelf te maken. Creëer tijd voor een power nap of middagdutje en ga op tijd naar bed. Het kan ook helpen om ’s ochtends wat langer te blijven liggen, want de ervaring leert dat veel vrouwen dan juist beter kunnen slapen.

7. Merk je dat je er zelf niet meer uit komt: zoek professionele hulp. Je staat er niet alleen voor!

Conclusie
Een beetje stress hoort bij het leven en het lukt weinig mensen om dit helemaal te voorkomen, maar als de stress te lang blijft aanhouden of te veel ophoopt, spreken we van ongezonde stress. Deze ongezonde stress kan bij jezelf voor lichamelijke en psychische problemen zorgen, maar neemt ook risico’s voor het kindje met zich mee. Belangrijk is dus om stil te staan bij het gegeven dat je stress ervaart en te proberen dit stresslevel naar beneden te brengen.

Bronnen
AMC (2006)
Gevonden op het internet op 15 september 2016 via https://www.amc.nl/web/Het-AMC/Nieuws/Nieuwsoverzicht/Nieuws/Moeders-met-stress-krijgen-meer-huilbabys.htm

Laplante, D.P., Barr, R.G., Brunet, A., Galbaud Du Fort, G., Meaney, M.L., Saucier, J., Zelazo, P.R., & King, S. (2004). Stress During Pregnancy Affects General Intellectual and Language Functioning in Human Toddlers. Pediatric Research, 56, 400-10. Gevonden op het internet op 15 september 2016 via http://www.nature.com/pr/journal/v56/n3/full/pr2004225a.html

Lilliecreutz, C., Larén, J., Sydsjö, G., & Josefsson, A. (2016). Effect of maternal stress during pregnancy
on the risk for preterm birth. Biomed central. Gevonden op het internet op 12 september 2016 via http://bmcpregnancychildbirth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12884-015-0775-x

Rondó, P.H.C., Ferreira, R.F., Nogueira, F., Ribeiro, M.C.N., Lobert, H., & Artes, R. (2002). Maternal psychological stress and distress as predictors of low birth weight, prematurity and intrauterine growth retardation. European Journal of Clinical Nutrition, 57, 266–27. Gevonden op het internet op 15 september 2016 via http://www.nature.com/ejcn/journal/v57/n2/full/1601526a.html

Psychische gezondheid (2017)
Gevonden op het internet op 20 oktober 2017 via https://www.psychischegezondheid.nl/wat-is-stress

Science daily (2008)
Gevonden op het internet op 15 september 2016 via https://www.sciencedaily.com/releases/2008/10/081027140724.htm